Olukoongo
Kikongo (naye Olukoongo mu Luganda) ekizinga olulimi bwe Bantu okwogera mu Repubuliki bwa Koongo ya Demokratiki era Repubiliki bwa Koongo ya Demokratiki ne ezoogerebwa 10,000,000. Olulimi wabula ekizinga akwogera okujakko Bakoongo. Tekinedda olw’okunyigiriza kubanga emu wa ebina kya olulimi Repubuliki bwa Koongo ya Demokratiki.
Ebyafaayo[kyusa | edit source]
Ebyafaayo bya Kikongo bisobola okuddirira okuva mu Bantu Expansion, nga kino kiyinza okuddirira emyaka 3000-5000 emabega, nga kisaanyaawo abantu abaaliwo edda aba pygmy abaali babeera mu nsi omwogerwamu olulimi Olukikongo olwaleero. Baatuuka mu kitundu ekyo emyaka nga 1000 egiyise, ne baawukana okuva mu bantu ab’obukiikakkono bw’amaserengeta, ne bakola ennimi z’abantu ez’obugwanjuba bw’amaserengeta (nga Tshiluba, Kimbundu, Umbundu, Lunda, Luba-Katanga n’ebirala) Mu kiseera ky’Obwakabaka bwa Kongo, Kikongo was writtin first by Abaminsani Abapotugali, abawandiika ebiwandiiko mu Kikongo olw’ebigendererwa bya Baibuli. Olulimi Olukikongo lujja kuba n’enkizo ku nnimi za Gullah, Paraqueno ne Haitian Creole, olw’okusuubula abaddu mu Atlantic.
Eby'okulabirako[kyusa | edit source]
Muntu=Umuntu
Bantu=Abantu
Ntu=Omutwe
Maza=Amazzi
Madia=Okulya/Emmere
Kulala=Otulo
Ntima=Omutima
Ndinga=Olulimi
Mukanda=Ekitabo
Bayaka=Abayaka
Fufu=Ogali
Nzambi=Katonda
Kisika ya kulala=Eby'ensula
Mosi=Omu
Zole=Bbiri
Tatu=Ssatu
Iya=Bana
Tanu=Taano
Sambanu=Mukaaga
Nsambwadi=Musanvu
Nana=Munaana
Uvwa=Mwenda
Icumi=Kkumi
Ekyokulabirako ky’ekiwandiiko[kyusa | edit source]
Abantu bazaalibwa nga balina eddembe n'obuyinza ebyenkanankana, batondebwa nga balina amagezi era nga basobola okwawula ekirungi n'ekibi bwebatyo, buli omu agwana okuyisa munne nga muganda we.
Okuvvuunula
Bantu nyonso, na mbutukulu kevwandaka na kimpwanza ya bawu, ngenda mpe baluve ya mutindu mosi. Mayela na mbanzulu ke na bawu, ni yawu yina bafwana kusalasana na bumpangi.
(Ennyingo 1 ey’ekiwandiiko ky’ensi yonna ekikwata ku ddembe ly’obuntu)