Leah Namugerwa

Bisangiddwa ku Wikipedia

 Leah Namugerwa (yazaalibwa mu 2004) mulwanirizi w'embeera y'obudde mu bavubuka mu Uganda.[1][2] Amanyiddwa olw'okukulembera kaweefube w'okusimba emiti n'okutandikawo okusaba okuteeka mu nkola okuwerebwa kw'obuveera mu Uganda.[1][3][4][2] Ng'agoberera okusikirizibwa okuva eri Greta Thunberg, yatandika okuwagira okwekalakaasa kw'amasomero mu Gw'okubiri 2019 ne banne abaategeka ebibiina bya Future Uganda, Sadrach Nirere.[1][5][4][6]

Namugerwa yayogera mu lukiiko lwa World Urban Forum mu 2020[7] and was a youth delegate at COP25.[8] era nga yali mubaka wa bavubuka mu COP25 . Kojja we, Tim Mugerwa naye mukugu mu by’obutonde bw’ensi omututumufu mu Uganda. Leah Namugerwa mmemba w'ekkanisa ya Anglican Church of Uganda . [8]

Okulwanirira embeera y’obudde[kyusa | edit source]

Namugerwa yawulira ku Greta Thunberg n'akeediimo ke ku Lw'okutaano mu 2018[5]. Oluvannyuma yaluŋŋamizibwa okukola ekintu ekifaananako nga Greta Thunberg ku myaka 13, oluvannyuma lw’okulaba amawulire agakwata ku kubumbulukuka kw’ebitosi n’amataba mu byalo by’eggwanga[1]. Okuva olwo Namugerwa afuuse omuvubuka omututumufu mu kulwanirira embeera y’obudde era nga mmemba omukulu mu ssuula ya Africa esinga okumanyibwa mu Fridays for the Future egenda mu maaso mu Uganda. [5] [1] Yakwatagana ne Sadrach Nirere, Hilda Flavia Nakabuye, ne kizibwe we Bob Motavu okuzaala Fridays for the Future Uganda. Abadde yeenyigira mu keediimo k’Olwokutaano okuva mu February wa 2019, ng’asaba wabeewo ebikolwa ebirala ku mbeera y’obudde, era y’akulembeddemu okuwandiika ekiwandiiko okussa mu nkola okuwera y’obuveera. [1][9]

Namugerwa akozesa emikutu gy’empuliziganya okubunyisa obubaka ku ngeri gyekiri ekikulu okukuuma ensi. Akuba ebifaananyi ng’akola pulojekiti ennungi eri obutonde bw’ensi ng’okusimba omuti n’oluvannyuma n’abiteeka ku mukutu. Namugerwa akozesa amaanyi ge ku mikutu gya yintaneeti okukunga abavubuka okusimba emiti buli kiseera n’okwenyigira mu mirimu ne pulojekiti eziyamba okukuuma obutonde bw’ensi.[10]

Fridays for the Future[kyusa | edit source]

Namugerwa ategeezezza nti "Olwa Lwakutaano lwali lwa bulijjo, naye kati lwe lunaku lwange olusinga okubeera n'emirimu mingi mu wiiki."

Ennaku za Namugerwa ezaasooka ng’omuteebi w’embeera y’obudde zaalabika nga za kyewuunyo eri abantu bangi nnyo omuli n’ab’omu maka ge. Abantu baabulijjo ku luguudo baasigala banyenya emitwe nga beebuuza ekyamutuuseeko. Abantu bangi baali bawakanya kaweefube we ow’amaanyi era bakyawakana. Bawakana nti ku myaka gya Namugerwa emito talina kusubwa nnaku zonna ez’okusoma. Enkola ye eya buli lunaku erimu okuzuukuka, okusitula ekipande kye n’okuyimirira ku mabbali g’ekkubo oba wonna w’alaba nti kisaanidde okutuusa obubaka bwe. Oluusi atuula ng’akooye okuyimirira ng’ate akubiriza abantu okusoma obubaka bwe.

Ensonga z’obutonde bw’ensi nnyingi ezigenda mu maaso mu nsi ye Uganda Namugerwa ze yeekalakaasa. Ensonga endala enkulu lwaki yeekalakaasa kwe kuba nti emikutu gy’amawulire tegifulumya kyamanyi kubikwata ku butonde bw'ensi. Awulira nti bulijjo emikutu gy’amawulire gifulumya ebyobufuzi n’olugambo lwa basereebu. Okusirika ku butali bwenkanya mu butonde bw'ensi kirabika kwa kigendererwa. Abantu abasinga tebafaayo ku bye bakola ku butonde bw’ensi. Yakiraba nti abantu abakulu tebaali beetegefu kuwaayo bukulembeze era yeewaayo nga nnakyewa. Obutali bwenkanya ku butonde bw’ensi butali bwenkanya eri Namugerwa.

Okusoomoozebwa kwokka kwe yakayolekera okuva mu keediimo kwe kudda emabega okutono okuva mu bakuumaddembe ne gavumenti. Engeri gavumenti ya Uganda gy’eyanukulamu abeediima oluusi emuwa okutya. Okwekalakaasa kwe okukulu okwasooka kwaziyizibwa nga May 15th ate ku mulundi omulala banne abeediima naye ne bagobebwa okuva mu keediimo wabweru wa palamenti. Fridays For the Future yakula okuva ku muntu omu okutuuka ku bukadde, okuva mu nsi emu okutuuka mu nsi yonna. Omuwendo gw’abeediima n’abalwanirizi b’eddembe ly’obuntu ogweyongera buli lukya gumuwa essuubi nti okukola ku mbeera y’obudde kuli mu buyinza bwaffe.[11]

Ebituukiddwaako[kyusa | edit source]

Leah Namugerwa yakuzizza amazaalibwa ge ag’emyaka 15 ng’asimba emiti 200 mu kifo ky’okusuula akabaga k’amazaalibwa, era okuva olwo n’atongoza pulojekiti ya Birthday Trees, okugaba ensukusa eri abo abaagala okujaguza amazaalibwa gaabwe nga basimba emiti.[7] Ekigendererwa kye ekikulu kwe kulaba ng’amateeka agafuga embeera y’obudde agaliwo kati (endagaano ya Paris 21) gateekebwa mu nkola n’okusikiriza okwongera okubikka ku nsonga z’enkyukakyuka y’obudde.[6] Yategeka okutambula ng’ali wamu n’abavubuka abalala abawagira embeera y’obudde okukuza akeediimo k’ensi yonna akakwata ku mbeera y’obudde nga 29 November 2020, era n’olubalama lw’ennyanja ku mwalo gw’e Ggaba mu Kampala lwayonjebwa okujaguza olunaku luno; Dorothy Nalubega, mmemba w’ekibiina ky’abakyala ekikola ku by’obulimi n’okukuuma obutonde bw’ensi naye yaliwo[1]. Namugerwa azze asaba gavumenti ya Uganda okussa mu nkola mu bujjuvu endagaano ya Paris Climate Agreement.[9]

Obulamu bwe obuliwo kati[kyusa | edit source]

Namugerwa aky'agenda mu maaso n’okulwanyisa enkyukakyuka y’obudde ng’asimba emiti. Era asigala bbize nga ayogera mu nkiiko n’enkiiko ezikwata ku mbeera y’obudde mu Afrika n’ensi yonna. Namurgerwa yeetabye mu lukungaana lw’embeera y’obudde olwa COP27 mu Misiri omwaka guno. Olukungaana lw’amawanga amagatte olw’enkyukakyuka y’obudde oba Olukungaana lw’ebibiina by’ekibiina kya UNFCCC, olusinga okuyitibwa COP27, lwe lukuŋŋaana lw’amawanga amagatte olw’enkyukakyuka y’obudde olw’omulundi ogwa 27 olutuula buli mwaka okumala wiiki bbiri. Ekigendererwa kwe kwegatta okuwagira enkola z’embeera y’obudde okwetoloola ensi yonna bannabyabufuzi n’abantu bonna ze basobola okukolako awamu. Namugerwa yayogera mu lukungaana lw’embeera y’obudde olwatula nga November 7, 2022.

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 "The young Ugandan woman making waves as she fights climate change". The Independent (in Lungereza). 2019-12-28. Retrieved 2020-09-19.
  2. 2.0 2.1 "Uganda's 14-year-old climate activist". www.aljazeera.com. Retrieved 2020-09-19.
  3. Welle (www.dw.com), Deutsche. "Ugandan teen activist championing birthday trees | DW | 15.05.2020". DW.COM (in British English). Retrieved 2020-09-19.
  4. 4.0 4.1 https://www.thecitizen.co.tz/news/1840340-5279364-9cmixp/index.html
  5. 5.0 5.1 5.2 "School Strike for Climate: A day in the life of Ugandan student striker Leah Namugerwa". Earth Day (in Lungereza). 2019-06-06. Retrieved 2020-09-19.
  6. 6.0 6.1 "Meet Leah Namugerwa: The 15-Year-Old Leading Climate Activism In Uganda". therising.co. Archived from the original on 2021-01-15. Retrieved 2020-09-19.
  7. 7.0 7.1 "Leah Namugerwa | World Urban Forum". wuf.unhabitat.org. Archived from the original on 2021-01-20. Retrieved 2020-09-19.
  8. 8.0 8.1 ""It's not too late to join the struggle"– say archbishop and teenage climate activist". www.anglicannews.org (in British English). Retrieved 2020-09-19.
  9. 9.0 9.1 "Archive copy". Archived from the original on 2020-11-18. Retrieved 2023-05-12.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  10. https://www.africanews.com/2021/04/22/16-year-old-climate-activist-on-mission-to-replant-trees-in-uganda/
  11. https://www.earthday.org/school-strike-for-climate-a-day-in-the-life-of-fridays-for-future-uganda-student-striker-leah-namugerwa/