Rhoda Wanyenze, omusajja omulala

Bisangiddwa ku Wikipedia


Rhoda Wanyenze musawo, eyebuzibwako ku by'obulamu mu bantu, omu ku bavunaanyizibwa era avunaanyizibwa ku nsonga z'abayizi abasoma eby'obusawo e Makerere University School of Public Health, essomero erikola ekitundu ku Makerere University College of Health Sciences, nga lino kitundu ku Makerere University, nga ye yunivasite y'eggwanga esinga obunene .

Ekifo ekyo yakiteekebwamu mu September wa 2017, n’adda mu bigere bya Pulofeesa William Bazeyo, eyakuzibwa n’afuulibwa omumyuka w’omumyuka wa Cansala wa Yunivasite eye Makerere, avunaanyizibwa ku by’ensimbi n’okuddukanya emirimu.

Obulamu bwe n'okusoma[kyusa | edit source]

Yazaalibwa mu Uganda. Oluvannyuma lw’okusomera mu masomero ga pulayimale ag’omu kitundu, yayingira muNabisunsa Girls’ Secondary School gye yamaliriza emisomo gye egya siniya ey'okuna. Oluvannyuma yakyuuka n’adda ku Mount Saint Mary’s College Namagunga okusoma A-Level.

Yaweebwa ekifo mu yunivasite e Makerere okusoma obusawo bw’abantu, n’atikkirwa eyo diguli esooka mu by'eddagala n'okulongoosa (MBChB). Oluvannyuma lw'okugezesebwa, yeegatta ku ggye lya Uganda People's Defence Force (UPDF), ng'omusawo owa bulijjo- kontulakita. Oluvannyuma lw’emyaka musanvu mu ggye lya UPDF, yaddayo mu yunivasite e Makerere n’awandiisibwa ku pulogulaamu eya diguli ey'okubiri mu Public Health, ng’omuyizi, n’atikkirwa mu 2002. Mu 2010, yaweebwa diguli ya Doctor of Philosophy (PhD) okuva mu Bubirigi.

Emirimu gye[kyusa | edit source]

Wanyenze alina obumanyirivu obw’enjawulo mu bujjanjabi n’eby'obulamu by’abantu mu kunoonyereza ku ndwadde z’omubitundu, ng’essira aliteeka ku kafuba ne siriimu . Abadde akolera mu ssomero lya Makerere University School of Public Health, okuva mu 2008. Abadde addukanya enteekateeka ya diguli ey'okubiri mu ssomero ly’eby'obulamu, eyambibwako ensimbi okuva mu kitongole ekivunaanyizibwa ku kulwanyisa endwadde n’okuziyiza endwadde ekya Centers for Disease Control and Prevention, ne Global Fund, n’ebirala. Era akoze okunoonyereza okw’olubereberye mu by’obulamu bw'abakyala n’abaana. [1]

Mu September wa 2017, Wanyenze yalondebwa okukulira essomero ly’ebyobulamu mu yunivasite y’e Makerere, n’addira Pulofeesa William Bazeyo .

Okunoonyereza[kyusa | edit source]

Abadde yeenyigira mu kunoonyereza okusinga ku siriimu ekivuddeko ebipya ebizuuliddwa ku kawuka kano. ebimu ku biwandiiko bye kuliko; Okutwala enkola z‟okuteekateeka amaka n‟embuto ezitategekeddwa mu bantu abalina akawuka ka siriimu: okunoonyereza okusalako mu bakasitoma mu malwaliro ga siriimu mu Uganda . Okunoonyereza kuno kwazudde nti enkola y’okuteekateeka amaka mu bantu abalina akawuka ka siriimu kuli waggulu nnyo wadde nga waliwo omuwendo omunene ogw’embuto ezitategekeddwa. [2] Ensonga ezikwatagana ne Virological Non-suppression mu balwadde abalina akawuka ka siriimu ku Antiretroviral Therapy mu Uganda, August 2014–July 2015 . [3]Bwe banaamanya nti oli mukozi wa kaboozi, ojja kuba muntu asembayo okujjanjabibwa”: Endowooza n’ebyo ebituuse ku bakyala abakozi b’akaboozi mu kufuna obuweereza bwa siriimu mu Uganda. Okunoonyereza kuno kwazuula nti ebiziyiza eby’omutendera gw’embeera z’abantu, enzimba n’enkola byetaagibwa okwongera okufuna empeereza ya siriimu mu ba FSW mu Uganda. [4] “Bw’ogamba Abantu Nti Weegatta ne Musajja Munno, Kizibu Okuyambibwa n’Okujjanjabwa” : Ebiziyiza n’emikisa gy’okwongera okufuna obuweereza bwa siriimu mu basajja abeegatta n’abasajja mu Uganda. Okunoonyereza kuno kwazuula nti endowooza embi mu bagaba empeereza n‟abantu b‟omukitundu zireeta ebiziyiza okufuna empeereza mu MSM. [5] Okusigaza abakyala ab’embuto n’abayonsa abalina akawuka ka siriimu ku nkola ya B+ mu Disitulikiti y’e Gomba, Uganda: okunoonyereza okw’ekibinja okudda emabega. [6] Enkola y’okuloopa enkola z’okugezesebwa n’okugezesebwa okuwedde okukyusiddwa olw’ekirwadde kya COVID-19 n’embeera endala ezikkakkanya. [7] Okumanyisa, okujjanjaba n’okufuga puleesa mu Afrika: okwekenneenya okutegekeddwa . Okunoonyereza kuno kwazuula nti waliwo emitendera emitono egy’okumanyisa n’okujjanjaba puleesa ate n’okufuga okutono. [8] Ensimbi n'obulungi bw'enkola nnya ez'okubudaabuda n'okukebera akawuka ka siriimu mu Uganda . Okunoonyereza kwazuula nti enkola zonna ez’okugezesa zaali n’ebisale ebitono ku buli kasitoma. [9] Okunyweza lipoota y’ebyobulamu mu disitulikiti nga tuyita mu nkola ya pulogulaamu y’amawulire agakwata ku nzirukanya y’ebyobulamu mu disitulikiti: obumanyirivu bwa Uganda . Ekiwandiiko kyassaawo nti okussa mu nkola DHIS2 kyavaamu okulongoosa mu budde n’obujjuvu mu kuwa lipoota ku bikwata ku nkozesa ya bulijjo ey’abalwadde abatali balwadde, abajjanjabirwa mu malwaliro n’empeereza y’ebyobulamu okuva ku disitulikiti okutuuka ku mutendera gw’eggwanga. [10] Ekirwadde kya COVID-19 mu ssemazinga wa Africa . [11] Okusalawo ku by‟okuzaala n‟okuziyiza okuzaala n‟okuwagira abantu abalina akawuka ka siriimu: obumanyirivu n‟endowooza z‟abakozesa n‟abagaba akawuka mu malwaliro abiri aga siriimu mu Uganda . [12] Okumanyisa abantu ku COVID-19, okwettanira enkola y’okutangira COVID-19, n’ebikosa omuggalo gwa COVID-19 mu balenzi n’abavubuka abato mu Kampala, Uganda . Okunoonyereza kuno kwalaga obwetaavu bw’okutumbula ebyobulamu mu ngeri esaanidde, obulamu bw’obwongo n’okuyingira mu nsonga z’eby’enfuna n’embeera z’abantu nga bitunuulidde ABYM mu Kampala, Uganda. [13] Emikisa egyasubwa egy’okukeberebwa akawuka ka siriimu n’okuzuula ekikeerezi mu balwadde abalina akawuka ka siriimu mu Uganda. [14] Endowooza z’abakyala ku kukkiriza, okubudaabudibwa n’okukuuma ebyama mu PMTCT: okunoonyereza okw’enkola ezitabuliddwa mu mawanga ana aga Afrika. [15] Obwetaavu bw’okunoonyereza ku COVID-19 mu mawanga agalina ssente entono n’eza wakati. [16] Abalungamya n’ebiziyiza okutwala n’okunywerera ku ddagala eritta akawuka obulamu bwonna mu bakyala ab’embuto abalina akawuka ka siriimu mu Uganda: okunoonyereza okw’omutindo. [17] Enkolagana n‟okulabirira akawuka n‟okuwangaala oluvannyuma lw‟okubudaabudibwa n‟okukeberebwa akawuka ka siriimu mu ddwaaliro. [18] Obwagazi bw‟okuzaala n‟obwetaavu obutatuukiddwaako obw‟okuteekateeka amaka mu bantu abalina akawuka ka siriimu mu malwaliro abiri aga siriimu agalina enkola ez‟enjawulo ez‟okugaba empeereza y‟okuteekateeka amaka. [19]

Laba ne[kyusa | edit source]

Ebijuliziddwa[kyusa | edit source]

  1. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 4R
  2. (35). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  3. (326). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  4. (11). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  5. (e0147714). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  6. (533). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  7. (257–265). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  8. (54). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  9. (395–401). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  10. (40). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  11. (167). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  12. (98). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  13. (842–853). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  14. (e21794). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  15. (26). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  16. (33). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  17. (94). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  18. (751–760). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)
  19. (5). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Missing or empty |title= (help)