Jump to content

Mpondwe

Bisangiddwa ku Wikipedia

 

Mpondwe Kyekibuga ekiri mu kitundu kye bukiika kkono ekya Uganda.[1]

Ebyafaayo

[kyusa | edit source]

Mu mwezi gwomukaaga wa 2023, essomero lya siniya erya Lhubiriha e Mpondwe lyalumbibwa bannalukalala abalina akakwate ku kibiina kya Islamic State okuva mu Democratic Republic of the Congo eyali okumpi awo. Abantu abawera 40 ng’abasinga baali balenzi b’amasomero be battiddwa ate abawala abawerako ne bawambibwa. [2]

Akabuga kano kali ku nsalo ne [./Https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic_Republic_of_the_Congo Democratic Republic of the Congo] (DRC). Bwera kye kifo ekirala eky’okusenga mu buvanjuba obw’amangu ku nsalo y’e Mpondwe. Town Council y'e Mpondwe eyingizaamu Bwera, era mu kiwandiiko kino "Mpondwe" kitegeeza ekitundu ky'ekibuga ekikulu ekya "Mpondwe-Bwera" ekigatta. [3]

Mpondwe eri ku 55.5 kilometres (34 mi), ku luguudo, mu bukiikaddyo-bugwanjuba bwa Kasese, ekitebe kya disitulikiti we kiri. [4] Kino kiweza 131 kilometres (81 mi) mu bukiikaddyo bw’amaserengeta ga Fort Portal, ekibuga ekinene ekisinga okumpi. [5] Bwera esangibwa mu 424 kilometres (263 mi), ku luguudo, mu maserengeta ga Kampala, ekibuga ekikulu ekya Uganda era ekibuga ekisinga obunene. [6] Ensengeka z'ebitundu by'ekibuga kino ziri 0° 02' 24.00"N, 29° 43' 30.00"E (Latitude:0.0400; Longitude:29.7250). [7] Ekibuga kino kitudde ku buwanvu bwa 1,220 metres (4,000 ft) waggulu w’obugulumivu bw’ennyanja obutegeeza . [8]

Okulambika okutwaliza awamu

[kyusa | edit source]

Mpondwe y'emu ku nsalo essatu ezisinga okubeera n'abantu abangi wakati wa Uganda ne Democratic Republic of the Congo . Endala ebbiri ye Goli mu Disitulikiti y'e Nebbi ne Bunagana mu Disitulikiti y'e Kisoro . Akabuga kano ke kasinga okubeera ku nsalo wakati w’amawanga gombi, okusinziira ku bungi bw’ebintu ebifulumizibwa ebweru n’ebiyingizibwa mu ggwanga. [1] [9]

Obungi bwabantu

[kyusa | edit source]

Mu mwaka gwa 2002, okubala abantu mu ggwanga lyonna kwabalirira nti abantu b’e Mpondwe baali 12,050. Mu mwaka gwa 2010, ekitongole ekivunaanyizibwa ku bibalo ekya Uganda Bureau of Statistics (UBOS) kyabalirira nti abantu bano baali 16,100. Mu mwaka gwa 2011, UBOS yabalirira nti omuwendo gw’abantu mu makkati g’omwaka gwali 16,700. [10] Okubala abantu mu ggwanga lyonna mu August 2014 kwalaga nti omuwendo gw’abantu guli 51,131. [11]

Mu mwaka gwa 2015, UBOS yabalirira nti omuwendo gw’abantu mu Munisipaali y’e Mpondwe gwali 52,000. Mu mwaka gwa 2020, ekitongole ekivunaanyizibwa ku bungi bw’abantu kyabalirira nti abantu mu kibuga kino mu makkati g’omwaka baali 58,600. Ku bano, 30,400 (51.9 ku buli 100) baali bakyala ate 28,200 (48.1 ku buli 100) baali basajja. UBOS yabalirira nti omuwendo gw’abantu gweyongera buli mwaka mu Mpondwe okutuuka ku bitundu 2.34 ku buli 100 buli mwaka, wakati wa 2015 ne 2020. [12] .

Ekifo ekimu ku nsalo

[kyusa | edit source]

Mu mwezi gwokusatu mu 2018, Yuganda eyetongodde) yategeeza nti gavumenti ya Uganda, yali efunye looni ya doola za Amerika obukadde 14 (eza Uganda obuwumbi 50.4), okusobola okwanguyiza okusuubulagana wakati wa Uganda ne DR Congo okusala ensalo. Gavumenti ya Uganda ng’eyita mu minisitule ya Uganda ey’ebyobusuubuzi, amakolero n’obwegassi ne minisitule ya Uganda ey’emirimu n’entambula, ng’eri wamu n’abakwatibwako abalala eteekateeka okukozesa ensimbi ze yeewoleddwa okuzimba ekikondo ky’ensalo ekimu (OSBP) n’Ensalo Zooni y’okutunda ebweru w’eggwanga (BEZ) e Mpondwe. [1] Okuzimba OSBP ne BEZ kwatandikiddwa mu butongole ku Lwokuna nga 17 mu mwezi gwokuna mu 2019, pulezidenti wa Uganda Yoweri Museveni . [13] We bwazibidde mu mwezi gwokutaano mu 2022, okumaliriza OSBP ne BEZ kwabalirirwamu ebitundu 92 ku buli 100. [14]

Ebintu ebikwata ku nsonga eno

[kyusa | edit source]

Ebifo bino wammanga eby’enjawulo biri mu nsalo z’ekibuga oba okumpi n’empenda z’ekibuga: [7]

1. 1. . Ofiisi z'ekitongole ekivunaanyizibwa ku musolo mu Uganda [13]

2. 2. . Bwera General Hospital – Eddwaliro lya gavumenti eririmu ebitanda 120, nga liddukanyizibwa minisitule y’ebyobulamu mu Uganda

3. 3. . Akatale ka Mpondwe aka wakati

4. 4. . Ofiisi za Town Council ya Mpondwe-Bwera

5. 5. . Ensalo y'ensi yonna wakati wa Uganda ne Democratic Republic of the Congo [13]

6. 6. . Mpondweensalo ezitunda ebyamaguzi mu nsi ezetoloodde uganda (Mu nkulaakulana). [15]

7. 7. . Oluguudo lwa Mbarara–Kisangani lusala wakati wa Uganda ne DRC mu kifo kino. [16]

Abantu abatutumufu

[kyusa | edit source]
  • Crispus Kiyonga – Omusawo era munnabyabufuzi. Mu kiseera kino ye Ambasada mu China era eyali Minisita w’ebyokwerinda mu kabineti ya Uganda. Yazaalibwa wano era alabirira amaka mu kitundu. Era yaliko omubaka omulonde mu Palamenti mu kitundu kino. [17]

Laba eno

[kyusa | edit source]

Ebijuliziddwa

[kyusa | edit source]
  1. 1.0 1.1 1.2 https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=View-,Ssali%2C%20Godfrey%20(6%20March%202018).%20%22Uganda%3A%20Mpondwe%20Export%20Zone%20to,This%20reference%20is%20used%203%20times%20on,-this%20page.
  2. https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-65937484
  3. https://mia.go.ug/gallery/parliamentary-committee-eac-affairs-visits-mpondwe-one-stop-border-post
  4. Template:Google mapshttps://www.google.com/maps/dir/Kasese/Bwera/@0.0759537,29.7795931,11z/data=!3m1!4b1!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x1761f22d0aeab9db:0x2459705d97ccfe70!2m2!1d30.078078!2d0.1698986!1m5!1m1!1s0x1761de4b94e8e959:0x746f3e2d97d78604!2m2!1d29.7599761!2d0.0364501!3e0
  5. https://www.google.com/maps/dir/Fort+Portal/Bwera/@0.2795899,29.5982712,9.25z/data=!4m14!4m13!1m5!1m1!1s0x1763da423ccd41c1:0xb3115cac70684750!2m2!1d30.2801166!2d0.6546257!1m5!1m1!1s0x1761de4b94e8e959:0x746f3e2d97d78604!2m2!1d29.7599761!2d0.0364501!3e0
  6. https://en.wikipedia.org/wiki/Google_Maps
  7. 7.0 7.1 https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=Reference-,View,This%20reference%20is%20usehttps://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=View-,%22Location%20of%20Mpondwe%20At%20Google%20Maps%22%20(Map).%20Google%20Maps,This%20reference%20is%20used%20twice%20on%20this%20page.,-Issuesd%20twice%20on%20this%20page.,-Issues
  8. https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=View-,Floodmap%20(25%20January%202021).%20%22Elevation%20of%20Mpondwe%2C%20Uganda%22.%20Floodmap.net.%20Retrieved%2025%20January%202021.,-Issues
  9. http://www.newvision.co.ug/new_vision/news/1143095/busia-leads-border-trade
  10. https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=View-,Uganda%20Bureau%20of%20Statistics%20(2012).%20%22Estimated%20Population%20of%20Mpondwe%20In%202002%2C%202010%20And%202011%22%20(PDF).%20Kampala%3A%20Uganda%20Bureau%20of%20Statistics.%20Archived%20from%20the%20original%20(Archived%20from%20the%20original%20on%2019%20January%202013)%20on%202014%2D07%2D07.%20Retrieved%2025%20January%202021.,-Issues
  11. https://www.citypopulation.de/en/uganda/cities/
  12. https://www.citypopulation.de/en/uganda/western/admin/kasese/SC0862__mpondwe_lhubiriha/
  13. 13.0 13.1 13.2 https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=Reference-,View,This%20reference%20is%20used%203%20times%20on%20this%20page.,-Issues
  14. https://lg.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=lg&from=en&page=Mpondwe&targettitle=Mpondwe#:~:text=Reference-,View,.%20New%20Vision.%20Kampala.%20Retrieved%203%20August%202022.,-Issues
  15. https://www.independent.co.ug/mpondwe-export-zone-boost-trade-uganda-dr-congo/
  16. https://www.businessdailyafrica.com/corporate/shipping/Missing-links-in-proposed-Mombasa-Lagos-highway/4003122-4989714-p8b0ekz/index.html
  17. https://web.archive.org/web/20190418164056/http://specialforcescommand.go.ug/the-ugandan-minister-of-defense-hon-dr-crispus-walter-kiyonga/